ملا احمد نراقی

احمد نراقی معروف به‌ فاضل نراقی (۱۱۸۵–۱۲۴۵ق) فرزند ملا مهدی نراقی از عالمان شیعه در قرن سیزدهم هجری بود. او پس از وفات پدرش، مرجعیت را در کاشان عهده‌دار شد. فاضل نراقی، تألیفات متعددی در علوم مختلف اسلامی دارد که مستند الشیعه، عوائد الایام و کتاب اخلاقی معراج السعاده معروف‌ترین آنها هستند. او در حمله روس‌ها به ایران و اشغال مناطقی از آن، سرپرستی مردم در تظاهرات را برعهده داشت.

زندگی‌نامه
ملا احمد در سال ۱۱۸۵ق مطابق با ۱۱۵۰ش در نراق به دنیا آمد. وی دوران نوجوانی را در کاشان در محضر پدرش به تحصیل مقدمات و سطح گذراند و شروع به تدریس معالم و مطول نمود. او در سال ۱۲۰۵ق همراه پدر به عتبات عالیات رفت و از اساتید آنجا استفاده کرد و پس از کسب درجه اجتهاد به تدریس، بحث، تألیف و تصنیف پرداخت.

ملا احمد پس از وفات پدرش در سال ۱۲۰۹ق به کاشان برگشت و به جای پدرش مرجعیت عامه به او منتقل شد. او را رئیس علی الاطلاق می‌گفتند.

فرزندان
از ملا احمد نراقی دو فرزند به‌جای ماند:

«ملا محمد» ملقّب به «عبدالصاحب» و معروف به «حجهالاسلام» درگذشته ۱۲۹۷ق وی صاحب تألیفاتی بوده است.
«نصیرالدین»؛ وی شرحی بر کتاب کافی نوشته است.

وفات و انتقال جنازه به نجف
او در ۲۳ ربیع‌الثانی سال ۱۲۴۵ق در اثر وبایی که نراق، کاشان و اطراف آن را فرا گرفته بود، از دنیا رفت. پیکرش را به نجف منتقل نموده در کنار قبر پدرش در حرم امام علی(ع) به خاک سپردند. مدرس تبریزی صاحب ریحانه الادب از استادش سید احمد خسروشاهی نقل کرده وقتی که می‌خواستند جنازه سید محمد خسروشاهی را در قبر بگذارند جنازه ملا مهدی و ملا احمد نراقی سالم دیده شده است.

فعالیت‌های علمی
طرح نظریه ولایت فقیه
ملا احمد نراقی را نخستین فقیهی دانسته‌اند که مسئله ولایت فقیه را به‌صورت یک مسئله فقهی تبیین و برای اثبات آن از ادله نقلی و عقلی استفاده کرد. او برای نخستین بار تمام وظایف و اختیارات حاکم اسلامی و ولایت فقیه را یکجا در کتاب عوائد الایام جمع‌آوری کرد. البته پیش از او برخی از علمای شیعه از عهده‌داری بعضی اختیارات امامان شیعه توسط فقیهان سخن گفته بودند.

بنابر نظریه ملا احمد نراقی اصلاح جامعه مشروط به اجرای عدالت است و قواعد عدالت همان قواعد شرع است. بنابر این حاکم برای برپایی عدالت باید از شریعت اطلاع داشته باشد؛ پس حاکم یا باید خود فقیه باشد یا باید از فقیه تقلید کند. بنابر این مقلد هم می‌تواند با جلب نظر مجتهد و پیروی از او عادلانه حکومت کند.

استادان
پدرش محمدمهدی نراقی
سید محمدمهدی بحرالعلوم
میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی
جعفر کاشف‌الغطاء
سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)
او به‌واسطه پدرش از شیخ یوسف بحرانی، ملا رفیع گیلانی و محمدباقر مجلسی روایت نقل کرده است.

شاگردان
افراد زیادی نزد او شاگردی کردند که بارزترین آنها شیخ مرتضی انصاری بود که مدت چهار سال از محضر او استفاده کرد. برخی دیگر از شاگردان او عبارتند از:

سید محمدتقی کاشانی
علی‌مدد ساوجی کاشانی
مهدی نراقی نوه ملا مهدی نراقی
میرزا ابوالقاسم نراقی کاشانی
محمدجواد نراقی کاشانی
میرزا محمدنصیر نراقی کاشانی
احمد نطنزی کاشانی
ابوتراب نطنزی کاشانی
محمدحسن جاسبی قمی
میرزا حبیب‌الله کاشانی
سید محمدشفیع جاپلقی
محمد کزازی قمی
محمدعلی آرانی کاشانی
محمدباقر هزار جریبی
برادرش محمد مهدی بن محمدمهدی نراقی
مولی محمد (درگذشت: ۱۲۹۷ق) ملقب به عبدالصاحب نوه محقق قمی
برادر میرزا ابوالقاسم کاشانی (درگذشت:۱۲۵۶ق).

تألیفات
معراج السعاده
از ملا احمد نراقی در علوم مختلف اسلامی تألیفات متعددی بجای مانده است. معراج السعاده، کتابی به زبان فارسی در اخلاق اسلامی از مشهورترین آثار او به‌شمار می‌رود. نراقی کتابی نیز به صورت کشکول به خصوص در علوم غریبه به نام الخزائن نوشته است که با تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری و حسن حسن‌زاده آملی چاپ شده است. گفته شده وی به زبان عربی، عبری و لاتین تسلط داشته است همچنین تسلطش بر علوم مختلف باعث شده که کتاب‌های متنوعی تألیف نماید. کتاب سیف الأمه و برهان المله که در رد شبهات کشیش انگلیسی هانری مارتین نوشته شده را نشان از تسلط وی بر مذهب مسیحیت و حساسیتش در جواب‌گویی به افکار انحرافی دانسته‌اند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به سفارش کنگره بزرگداشت فاضلین نراقی نسخه دیجیتالی آثار ملا محمدمهدی و ملا احمد نراقی را تحت عنوان «کتابخانه فاضلین نراقی» تولید کرده است.

اشعار
ملا احمد در فنون شعری نیز مهارت داشت و به صفایی تخلص می‌کرد و بیشتر اشعار او اخلاقی، عاشقانه، ذوقی و عارفانه بوده است.

ساقی به یاد یار بده ساغری ز می
از آن گنه چه باک که باشد به یاد وی
من ژنده پوشِ یارم و دارم به جان او
ننگ از قبای قیصر و عار از کلاه کِی
تا کی دلا به مدرسه طامات طُرَّهات
بشنو حدیث یار دو روزی ز نایِ نی
واعظ مگو حدیث بهشت و قصور و حور
ما توسن هوا و هوس کرده‌ایم پِی
ما عندلیبِ گلشن قدسیم و باغِ ما
ایمن بود ز باد خزان و هوای دی
زاهد برو چه طعنه مستی زنی که هست
مست از خیال دوست «صفایی» نه مست مِی

فعالیت‌های سیاسی
ملا احمد نراقی در عهد قاجاریه و در دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار، که روس‌ها قسمتی از نواحی شمالی ایران را اشغال کرده بودند، می‌زیست. او از مجتهدانی بود که فتوا به لزوم جهاد در برابر روس داد و همراه با تعدادی از مجتهدان برای تشویق سپاهیان، به اردوی سپاه ایران سفر کردند.

همچنین تنکابنی در کتاب قصص العلماء نقل کرده که ملا احمد نراقی حاکم کاشان که مرد فاسقی بود را با حمایت مردم از کاشان بیرون کرد. خبر به فتحعلی شاه رسید. او بسیار ناراحت شد و نراقی را به تهران احضار کرد و او را مورد عتاب و خطاب خود قرار داد. در این هنگام نراقی دستانش را بالا برد و گفت: خداوندا! به خاطر اینکه من دست ظالمی را از سر مردم کوتاه کردم، این ظالم می‌خواهد به من ظلم کند و به تو پناه می‌برم. نقل شده فتحعلی شاه از حالت معنوی نراقی ترسید و از تخت پایین آمد و دستان ایشان را گرفت و عذر خواهی کرد و با احترام ایشان را به کاشان برگرداند.

کنگره بزرگداشت
در خرداد ۱۳۸۱ش کنگره بزرگداشت فاضلین نراقی در قم، کاشان و نراق برگزار شد. در این کنگره جمعی از شخصیت‌های حوزه و دانشگاه به سخنرانی پرداختند و گروهی از محققان نیز مقاله‌های خود را ارائه نمودند. همچنین در سال ۱۳۸۵ش کنگره تخصصی فاضلین نراقی برگزار شد. مقالات این کنگره با عنوان «مجموعه مقالات کنگره تخصصی فاضلین نراقی: حقوق، سیاست، اجتماع» منتشر شده است.

منبع: ویکی شیعه